«حسین دولت آبادی» رئیس انجمن صنفی شالیکوبی داران استان گلستان : آموزش کشاورزان، اصلاح الگوی کشت و حفظ منابع آبی از الزامات کشاورزی نوین هستند

ندای کتول/ زنگ خطر کم آبی در کشور چند سالی است به صدا در آمده و ضرورت اصلاح الگوی مصرف و کشت بیش از گذشته ضروری به نظر می‌رسد. تغییرات جدید اقلیمی و خشکسالی های پی در پی که باعث برداشت بی رویه آب از سفره های زیرزمینی شده، میانگین سرعت فرونشست زمین در دوسوم دشت های کشور را تا ۳۰ سانتی متر در سال بالا برده است.

از سوی دیگر بارش های سالانه در اغلب نقاط کشور و بخصوص فلات جنوبی، مرکزی و شرقی ایران به حدی کاهش یافته که عمق دسترسی به آب در چاه های این مناطق به ۱۵۰ تا ۳۰۰ متر از سطح زمین رسیده است.

با این حال نمی‌توان کشاورزی را در کشور به بهانه کمبود منابع آبی به امان خدا رها ساخت و چشم به واردات و یا حتی تغییر ذائقه غذایی مردم دوخت! در حقیقت کشاورزی یکی از ارکان اساسی اقتصاد در دنیا است و هر گونه سهل انگاری و مماشات در برنامه های این حوزه تبعات ناگواری به همراه دارد.

در بین محصولات کشاورزی برنج همواره به عنوان یک محصول پر آب بر معرفی شده است و چند سالی است دولتمردان برای کاهش مصرف آب در تولید این محصول اقداماتی را در دستور کار قرار داده اند که یکی از این اقدامات محدود کردن کشت این محصول است در برخی از استان ها است. در همین راستا و به منظور آشنایی بیشتر با مختصات شالیکاری در استان گلستان و چالش های این حوزه با «حسین دولت آبادی» رئیس انجمن صنفی شالیکوبی داران استان گلستان به گفتگو نشستیم.

دولت آبادی ضمن تائید بحرانی شدن اوضاع منابع آبی گفت: مشکل آب یک مسئله جهانی است و اینکه تنها برخی استان ها برای کشت محصولات با محدودیت هایی مواجه شوند، چندان منطقی نیست. طبق بررسی های صورت گرفته ظرف چند سال گذشته، به موازات برنامه ریزی دولت برای برقی کردن پمپ ها و هوشمند سازی کنتور چاه های کشاورزی، میزان برداشت روزانه آب در برخی از مناطق کشور به نحو قابل توجهی افزایش یافته که قطعاً بالاتر از نیاز کشاورزان نواحی مورد نظراست. جالب تر اینکه با وجود این جهش صعودی در میزان برداشت آب از چاه های مذکور، اعتراض کشاورزان نسبت به کاهش توزیع آب در مزارع اطراف بیشتر شده است. یعنی از یک سو آب بیشتری برداشت شده و از سوی دیگر آب کمتری به کشاورزان تخصیص یافته است!

بر اساس آمار رسمی، هم اینک ۳۰ درصد از 200 هزار حلقه چاه کشاورزی برقی شده در سطح کشور، بین ۳ تا ۱۰ برابر بیش از ظرفیت مجاز ثبت شده در پروانه های بهره برداری خود، برداشت آب دارند و دقیقاً در اطراف همین چاه ها با بیشترین گلایه کشاورزان از توزیع نامطلوب آب روبرو هستیم.

بنابراین در گام اول باید در خصوص بهره برداری از آب های سطحی و زیرزمینی کشور یک برنامه و سند جامع تدوین شود تا علاوه بر حفظ منابع آبی شرایط برای بهره وری بیشتر فراهم شود.

رئیس انجمن صنفی شالیکوبی داران استان گلستان در ادامه به ضرورت آموزش کشاورزان در استفاده بهینه از منابع آبی و اصلاح ساختار کشت اشاره کرد و افزود: کشاورزی سنتی یکی از معضلات اصلی این صنعت است که آموزش به کشاورزان می‌تواند علاوه بر کاهش مصرف منابع آبی باعث افزایش تولید و سرانه درآمد کشاورزان شود. استفاده از دانش فنی روز دنیا و به کارگیری شیوه های نوین کشت می‌تواند در این زمینه تاثیر گذار باشد.

به عنوان مثال اگر در خصوص کشت ارقام پرمحصول برنج در استان تجدید نظر کنیم و کشاورزان را متقاعد کنیم که به جای رقمهای متداول  که دوره 110 روزه دارد اقدام به کشت رقمهای با دوره زمانی 90  روزیا کمتر کنند، تحولی در بحث شالیکاری در استان ایجاد خواهد شد 

مدیر کارخانه مزرعه خوشه طلایی کبودوال در خصوص مزایای خشکه کاری نسبت به کشت غرقابی نیز یاد آور شد: در حدود 25 هزار هکتار از اراضی نسق و 30 الی 35 هزار هکتار از غیر نسق در استان گلستان شالی کشت می‌شود و تنها در 300 هکتار خشکه کاری صورت می‌گیرد. در روش معمول کشت شالی سختی کار زیاد است، از طرفی تخریب خاک، تحمیل هزینه های اضافه بر دست کشاورز و به خطر افتادن سلامت خانواده شالیکار از دیگر معایب این روش است.در روش آبی کشت برنج، کشاورز مجبور است برای رسیدگی به محصول به صورت مداوم در مزرعه حضور داشته باشد و این مسئله ضمن آنکه موجب بروز برخی بیماری ها مانند روماتیسم، سرطان و غیره می‌شود سموم محلول در آب نیز برای شالیکاران خطرناک است.

 تغییر روش کشت برنج علاوه بر صرفه جویی در مصرف آب مزایای دیگری هم به همراه دارد که این مهم موجب شد دستورالعمل جدیدی تحت عنوان خشکه کاری برای کشت برنج ارائه شود.

 با خشکه کاری برنج ساختمان خاک حفظ می‌شود و کشاورز برای کشت محصول بعدی دچار مشکل نخواهد شد، از طرفی خشکه کاری برنج به ابزار و تجهیزات خاصی نیاز ندارد و روش آبیاری نیز از طریق تناوبی و کم فشار قابل انجام است.

 در ضمن کاهش مصرف سموم و کاهش آفات و بیماری های گیاهی و پائین آمدن هزینه کاشت و داشت از دیگر مزایای خشکه کاری است. هر چند در سال اول نیاز به ایجاد زیرساخت داریم که در سال های بعد این هزینه را نخواهیم داشت.

دولت آبادی در خصوص جلوگیری از خام فروشی شالی و خروج شالی از استان گلستان بیان داشت: متاسفانه به دلیل محدودیت زیرساخت های لازم در استان در بحث نگهداری و تبدیل شالی به برنج همه ساله شاهد خروج شالی مرغوب استان به استان های مجاور هستیم که بعضاً به اسم برنج گیلان و مازندران به سایر استان های کشور صادر می‌شود. توسعه بازرگانی برنج با احداث سوله های نگهداری و خشک کن شالی و کارخانجات شالیکوبی، در فصل برداشت یک ضرورت است و امیدواریم بخش های خصوصی با سرمایه گذاری در این حوزه علاوه بر ایجاد اشتغال به توسعه پایدار صنعت شالیکاری استان کمک کنند.

رئیس انجمن صنفی شالیکوبی داران استان گلستان به واردات بی رویه برنج در برخی از فصول سال اشاره کرد و اظهار داشت: واردات برنج از کشورهای همسایه تبعات اقتصادی و اجتماعی متعددی دارد. تغییر ذائقه مردم در دراز مدت، رکود بازار، افزایش فروش زمین و تغییر کاربری‌های غیرمجاز به دلیل به صرفه نبودن کشاورزی، اختلاط برنج ایرانی و خارجی و عرضه آن به قیمت برنج ایرانی و .... از تبعات بی رویه برنج خارجی است که امیدواریم چاره ای برای آن اندیشیده شود و با حمایت از شالیکاران و سرمایه گذاران حوزه کشاورزی، علاوه بر پیشگیری از خروج ارز از کشور زمینه ایجاد اشتغال مولد در کشور فراهم شود. 

متاسفانه در بحث برنج و واردات آن لابی و مافیای عجیبی نهفته است که باعث میشود ذی نفعان اکثر بخشنامه ها را به سود خود جهت میدهند و اخیرا با ثبت انجمنی بنام واردکنندگان و تولید کنندگان سعی در قبضه کردن تمام بازار به نفع خود و به زیان تولید کننده است .در غیاب اعضا تاثیر گذار در این صنعت مانند کشاورزان و تبدیل کنندگان متاسفانه فضا برای این انجمن باز و به تخریب بازار پرداخته شده است که تاثیر ان رکود بازار و تلنبار شدن برنج در کارخانجات و دست کشاورزان است .تغییرات دی نفعانه و تصمیمات ان باعث رکود بازار و تغییر ذائقه مصرف کننده و کاهش مصرف برای برنج ایرانی است .امید است اعضای کمیسیون کشاورزی در ادامه حمایت از کشاورزان با ارائه راهکارهای مناسب، چاکراه های نفوذ دلالان و مافیا را بسته و زمینه را برای احیای مجدد صنعت برنج و توسعه پایدار در این حوزه فراهم سازند.