«مهمانسرای رضوی» و اصالت مهمانپذیری در سرزمین آفتاب / حرم مهمانسرا گردد و زائر میهمان باشد

قریب به پنج قرن است که زائران سرزمین آفتاب در مهمانسرای رضوی با بهترین و با کیفیت ترین خوراکی ها و نوشیدنی ها پذیرایی می‌شوند. بسیاری غذای حضرتی را برکت می‌دانند و  ایمان و اصرار دارند« این نه غذا رزق بنی آدم است.»  آنان که توفیق حضور در این مهمانسرا را می‌یابند، هر لقمه را با نیت شفا و تبرک میل می‌کنند و خدامی که شایستگی خدمت بی منت در این سرا را یافته اند، از کسب این جایگاه به خود می‌بالند و آن را نگاه حضرت به زندگی شان می‌دانند. بی تردید مهمانسرای رضوی بخشی از یک «مانیفست پیشرفته شیعی» است که بسیاری از نشانه های اجتماعی و اخلاقی تمدن اصیل اسلامی در آن به وضوح مشهود است.

وحید حاج سعیدی/ روزنامه نگار:/  مهمان‌نوازی و مهمان‌پذیری در مرام ایرانیان نهادینه شده و مهمان نواز بودن ایرانیان در جهان شهره است. در دنیا ایرانیان را به مهمان نوازیشان می‌شناسند چرا که آنان باور قلبی دارند مهمان حبیب خداست و لذت پذیرایی از مهمان و شیرینی لبخند رضایتش را موهبتی الهی و نعمتی از جانب خداوند می‌دانند. آنجا که صائب تبریزی در خصوص جایگاه رفیع مهمان گفته «رزق ما با پای مهمان می‌رسد از خوان غیب/ میزبان ماست هر کس می‌شود مهمان ما» حجت این حقیقت انکار ناپذیر آشکار می‌شود.

هر چند مهمان نوازی و بذل محبت ایرانیان در پذیرایی از مهمان به نژاد، قومیت، منصب و ... مهمان بستگی ندارد ولی اگر مهمان زائر باشد، داستان علی حده است و میزبان برای نشان دادن ارادتش به ائمه و معنویت شان، مهمان را بهانه کرده و از هیچ کوششی برای پذیرایی شایسته از او فروگذار نمی‌کند.

  کاروانسراها، مساجد، تکایا و حسینیه ها که در گذشته، میزبانی از زائران خانۀ خدا، کربلا، خراسان و سایر اماکن زیارتی در آنها صورت می‌گرفت،  نماد فرهنگ و آداب مهمان نوازی ایرانیان در گذشته‌های دور محسوب می‌شوند. به گواه تاریخ زائران اماکن متبرکه همواره مورد احترام ایرانیان بوده و هستند و پذیرایی از آنان با ارادت خاصی انجام می‌شود.

   اما در میان این پذیرایی های معنوی و متبرکانه در اماکن مذهبی، «مهمانسرای رضوی» با قریب به پنج قرن قدمت، دارای اصالت و جایگاه قابل اعتنا و متفاوتی است. چرا که وقتی میزبان امام رئوف باشد، آنچه که بر سفره می‌آید، تحفه ای از بهشت و آنکه بر سر این سفره می‌نشیند، مهمانی با منزلت که توفیق حضور در این سرای را یافته است. از زمان پیدایش مهمانسرای رضوی در دوره صفوی، خادمان سفره پانصدساله سلطان خراسان، همواره تلاش کردهاند بهترین خوردنیها و آشامیدنیها را پیش روی زوار و مجاورین حرم قرار دهند و پذیرایی در شان زائران سرزمین آفتاب باشد. همین تلاش و مداومت خالصانه و بی منت در کسب رضایت زوار، سبب شده است علاوه بر ایجاد مهمانسرایی معنوی و ماندگار در بارگاه رضوی، تاریخ و روایتی حادث شود که به زائرپذیری دیار خراسان هویت داده و آن را می‌توان مهر اصالت کالا در این حوزه قلمداد کرد.

  حال و هوای این مهمانسرا با حال خوش و رضایت قلبی خادمان امام رضا(ع) در پذیرایی بی منت از میهمانان سفره آقا، تلفیق شده و وصف آن را با کلمات و واژه‌ ها دشوار می‌سازد. اینجا روایت خدمتگزارانی با درجات و شان اجتماعی بالاست که در مقابل بی کرانۀ دریای عظمت شاه خراسان خود را قطره نیز نمی‌پندارند و برای خدمتگزاری شایسته تر به زائران سرزمین خورشید، گوی سبقت را از یکدیگر سبقت می‌ربایند.

  خادمان این مهمانسرا که از پزشک و دندانپزشک و کارخانه دار در میان آنها یافت می‌شود تا مهندس و معلم و راننده و کارمند و روحانی، خدمت عاشقانه و بی ریا در این فضا و پذیرایی از مهمانان حرم رضوی را مایه افتخار و برکت زندگی‌شان می‌دانند و از شایستگی حضور در این فضا به خود می‌بالند.

اما این حال خوش تنها مختص شیفتگان خدمت در حرم رضوی نیست و مهمانان نیز از حضور در این مکان و صرف غذا در مهمانسرای حضرت، حظی وافر و معنوی می‌برند چرا که بر این باورند در این مهمانسرا تنها غذا سرو نمی‌شود و هر لقمه به نیت تبرک و شفاء تناول می‌شود نه به منظور سیر شدن. آنها قرن هاست که رزق شان را در مهمان‌سرای کرامت امام رئوف می‌جویند.

در حقیقت خط داستانی روایت اینجا تغییر می‌کند و سلطان مهمانانش را شاهانه می‌نوازد و ظرف‌های غذا با عشق و ارادت پر شده و با خلوص در برابر مهمانان چیده می‌شوند. در عوض مهمانان این سرای نیز، غذا را تنها به نیت تبرک تناول کرده و گاهی برای دریافت فقط یک قاشق برنج تبرک برای متبرک کردن برنج سال شان ساعت ها منتظر می‌مانند و دانه دانه برنج و تکه تکه نان حضرتی را بر روی چشم هایشان گذاشته و حتی برای شفای بیماران سوغات می‌برند.

از برایند مشاهدات، اظهارات زائران و خاطرات خدام این مجموعه چنین بر می‌آید که مهمانسرای رضوی تنها یک مکان پذیرایی صرف نیست و بخشی از یک «مانیفست شیعی و مکتب اسلامی» است که بسیاری از نشانه تمدن اسلامی و اخلاقیات در آن به اعلی درجه به منصه ظهور رسیده است. با چنین رویکردی یک فضای پذیرایی چندین قرن است به مدد نگاه های معنوی حضرت و عشق و ارادت خدمتگزاران آن، به مکانی معنوی تبدیل شده که با اعتقادات رازآلود مجاورین غنی شده است و کاربری چندگانه یافته است.

در واقع مسیر معنوی دین و ساختار اجتماعی و فلسفه زیارت در بارگاه رضوی تنها به ادای نماز و قرائت ادعیه و زیارتنامه و طواف ضریح ختم نمی‌شود و تلفیقی از تاریخ، هنر، سیاحت، وقف، آموزش، مطالعه، پذیرایی و ... در بارگاه رضوی نهادینه شده است که بیانگر گوشه ای از برتری این دین الهی است. این معنویت تا بدانجا رسوخ کرده است که با ذائقه کج خلق ترین و سست دین ترین افراد جامعه همپوشانی دارد و آنان نیز در برابر دریای معنویتش سر تعظیم فرو می‌آورند.

مهمانسرای رضوی سالهاست معادلات و حساب کتاب های دنیوی را بر هم زده است و در این بارگاه هیچگاه آب از جوی به دریا نمی‌رود و چشمان اغنیاء نیز به دست هایی دوخته شده است که به منظور شکر و دعا بالا می‌رود. چراغ این پایگاه به عنوان نمادی از اخلاق و احترام قرن هاست مسیر درست و آرمانی را به پویندگان حقیقت راهنماست.