دکوپاژ عاشورا در حیاط مسجد!

تعزیه، روایت گری تاریخ از قیام امام حسین (ع) است

دکوپاژ عاشورا در حیاط مسجد!

سال ها نقش شمر را بازی کرده بود، اما هنوز برایش عادی نشده بود و شب های بعد از تعزیه عذاب وجدان می‌گرفت. هر چند هر سال موقع بریدن سر مولا دستش می‌لرزید، ولی این سال های آخر، دست و دلش می‌لرزید و حین نمایش اشک می‌ریخت. وقتی علت را می‌پرسیدیم: می‌گفت: چو بید بر سر ایمان خویش می‌لرزم!

در طول سال های هنری اش، تعزیه خوان های زیادی را آموزش داده بود ولی هیچکس حاضر نمی‌شد، نقش شمر را ایفا کند. همیشه نگران بود که در تشییع جنازه اش مردم شرکت نکنند. وقتی روی در نقاب خاک کشید، مردم شهر برایش سنگ تمام گذاشتند و هنرش را قدر دانستند.

وحید حاج سعیدی در یادداشتی نوشت: تعزیه؛ نمایشی که اشک‌ها و آواز ها را به حافظه تاریخی تبدیل کرد و در صحنه‌ای به وسعت کربلا، روایت زنده‌ای از قیام حسین (ع) ارائه کرد.

سال ها از میدان‌های شهر، گذرگاه ها و کوچه ها گرفته تا حیاط تکیه و مسجد و مدرسه، تعزیه تاریخ را با ایمان پیوند زد و زبان هنر در بیان حماسه و رشادت نقشی بی بدیل ایفا کرد.

نقالان عاشورا در این رویداد چنان نقش آفرینی کردند که اشک ها در رسای سالار شهیدان جاری شد و تاریخ این حماسه، به مثابه روایت بی‌پایان ظلم‌ستیزی بر تارک دنیا نقش بست.

این هنر نسل به نسل و سینه به سینه توسط هنرمندان آئینی حفظ شد و تا حدود زیادی از تجدد و نوگرایی مصون ماند.

تعزیه یکی از اثرگذارترین هنرهای نمایشی مذهبی در فرهنگ شیعی است که نقش بی‌بدیلی در زنده نگه داشتن یاد و پیام قیام عاشورا ایفا کرده است. این آیین نمایشی، فراتر از یک نمایش ساده، تجلی‌گاه احساس، ایمان و حماسه است؛ جایی که تاریخ نه در قالب کتاب‌ها، بلکه با اشک‌ها، نغمه‌ها و جان‌فشانی بازیگرانش روایت می‌شود. تعزیه با بازسازی صحنه‌های عاشورا، تماشاگر را از دل زمان عبور می‌دهد و او را به میان کارزار کربلا می‌کشاند؛ جایی که حق و باطل رو‌در‌رو ایستاده‌اند. در این آیین، مفاهیمی چون ایثار، آزادگی، وفاداری، و مبارزه با ظلم، نه‌فقط گفته می‌شوند بلکه «زیسته» می‌شوند؛ در رفتار، صدا و حتی اشک مردمی که قرن‌هاست دل در گرو حسین (ع) دارند. حیات مستمر تعزیه در کوچه‌ها، میدان‌ها و حیاط مساجد، گواهی بر پیوند ناگسستنی مردم با این واقعه بزرگ است؛ گویی با هر اجرای تعزیه، عاشورا دوباره متولد می‌شود تا وجدان جامعه را بیدار نگاه دارد و یادمان آورد که عدالت، هزینه دارد و آزادگی، میراثی است که باید نسل به نسل پاس داشته شود.

اجزای تعزیه فراوانند ولی موسیقی و نمایش دو مولفه اصلی تشکیل دهنده هنر تعزیه هستند که جنبه‌های نمایشی آن بیشتر نمود دارد. آنچه حائز اهمیت است وجه زبانی و موسیقایی هنر تعزیه است که سبب می‌شود قوائد تجسمی مشترکی بین تصویر و موسیقی شکل گیرد. شناسایی رابطه تاثیر موسیقی ایرانی براساس شخصیت‌های نمایشی تعزیه و شناخت انواع دستگاه‌های موسیقی ایران و چگونگی به کار بردن آنها در هنر مذهبی، بسیار مهم است.

هر چند در سال های اخیر فرمت اجرای تعزیه در برخی شهرهای بزرگ تغییر کرده و در سالن های نمایش اجرا می‌شود، ولی در شهر های کوچک و روستا ها تعزیه همچنان در حیاط مساجد و مدارس با همان مدیوم و ساختار قدیمی اجرا می‌شود و هواخواهان و مخاطبان خود را دارد.