عقیم سازی و نگهداری سگ های بلاصاحب یادداشتی از سیدمرتضی حسینی کارشناسی ارشد مدیریت و کارشناس روابط عمومی

در دنیا بیش از 900 میلیون سگ وجود دارد که جمعیت بسیاری از این سگ ها ولگرد یا به عبارتی بلاصاحب هستند. فلذا یکی از ﻣﺸﻜﻼت ﻣﻬﻢ ﺑﻬﺪاﺷﺘﻲ واﺟﺘﻤﺎﻋﻲ در جوامع مختلف وﺟﻮد ﺳﮕﻬﺎي وﻟﮕﺮد به واسطه تعداد بالا و امکان انتقال بیماری و گزش است. اﮔﺮﭼﻪ ﺳﮓ از دوﺳﺘﺎن ﻗﺪﻳﻢ ﺑﺸﺮ ﻣﺤﺴﻮب ﺷﺪه و ﺑﻴﺶ از ﻫﺰاران ﺳﺎل از اﻫﻠﻲ ﺷﺪن اﻳﻦ ﺣﻴﻮان و ﻧﻘﺶ ﻣﻔﻴﺪ آن در زﻧﺪﮔﻲ ﺑﺸﺮ ﻣﻲ ﮔﺬرد، وﻟﻲ ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﺑﺮﺧﻲ از ﺑﻴﻤﺎرﻳﻬﺎي ﻗﺎﺑـﻞ اﻧﺘﻘـﺎل ﺑﻴﻦ ﺣﻴﻮان و اﻧﺴﺎن و ﺑﻪ ﻣﺨﺎﻃﺮه اﻓﺘﺎدن ﺳﻼﻣﺖ اﻧﺴﺎﻧﻬﺎ، اﻣﺮوز در ﻫﻴﭻ ﻧﻘﻄﻪ اي ﺣـﻀﻮر آزاد ﺳـﮕﻬﺎي ﺑﺪون ﺻﺎﺣﺐ در ﺧﻴﺎﺑﺎﻧﻬﺎ اﻣﺮ ﭘﺬﻳﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اي ﻧﻴﺴﺖ و ﻻزم اﺳﺖ اﻗﺪاﻣﺎت اﺳﺎﺳﻲ درﺧـﺼﻮص ﻛﻨﺘـﺮل اﺻﻮﻟﻲ اﻳﻦ ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﺑﻌﻤﻞ آﻳﺪ ﻛﻪ در اﻳﻦ راﺳﺘﺎ و ﺑﺮاﺳﺎس ﻣﻔﺎد ﺑﻨﺪ 15 ﻣﺎده 55 ﻗﺎﻧﻮن ﺷـﻬﺮداري ﻛـﻪ ﺟﻠﻮﮔﻴﺮي از ﺷﻴﻮع اﻣﺮاض ﺳـﺎرﻳﻪ اﻧـﺴﺎﻧﻲ و ﺣﻴـﻮاﻧﻲ و ...، و ﺟﻤـﻊ آوري ﺣﻴﻮاﻧـﺎت ﺑﻼﺻـﺎﺣﺐ و دﻓﻊ ﺣﻴﻮاﻧﺎت ﻣﺮﻳﺾ، ﻣﺰاﺣﻢ و وﻟﮕﺮد را وﻇﺎﻳﻒ ﺷـﻬﺮداري داﻧـﺴﺘﻪ اﺳـﺖ

در عصر جدید و ظهور و بروز دستگاه‌های و نهادهای مختلف در زندگی بشری، نهادهای مختلفی برای ایجاد نظم و امنیت و ارائه خدمات برای سهولت زندگی مردم شکل یافت و ساختار جامعه و زندگی بشری را با تحول عظیمی مواجه ساخت .
طی قرن گذشته و حاضر دستگاه‌ها و نهادهای مختلفی تشکیل وهر کدام بخشی از ساختار جامعه در راستای ارائه خدمات به مردم را بر عهده گرفتند، از نظمیه قدیم تا کلانتری و پلیس حاضر جهت ایجاد نظم امنیت گرفته تا شفاخانه و بهداری و بیمارستان برای جلوگیری از شیوع بیماری‌های مختلف و سلامت مردم، که همگی نقشی اساسی در زندگی بشر داشته اند.
اما یکی از نهادهایی که گستره زیادی بر زندگی مردم دارد و وجوه مختلف زندگی مردم را در بر می‌گیرد شهرداری‌ها هستند. شهرداری‌ها به خاطر ساختار و شرح وظایف قانونی گستره فراوانی بر زندگی شهروندان دارند اگر دستگاه‌ها و نهادهای دیگر دولتی و غیر دولتی و عمومی فقط در یک حوزه خاص فعالیت می‌کنند ،حوزه‌ای نیست که به شهرداری‌ها مربوط نباشد یا حوزه ای نیست که به شهرداری‌ها ارتباطش ندهند.

فارغ از تمام وظایف قانونی و شرح وظایف کاری در حوزه‌های عمرانی، شهرسازی ،خدمات شهری، گسترش و توسعه فضای سبز شهری، آتش نشانی و خدمات ایمنی ،حمل و نقل و کسب و کار و ...... یکی از اموراتی که در حوزه اجتماعی و البته بهداشتی بر اساس بند ۱۵ ماده ۵۵ قانون شهرداری‌ها بر عهده شهرداری‌هاست، جمع آوری سگ‌های ولگرد است که البته در گذشته به نام طرح اتلاف سگ‌های ولگرد شناخته می‌شد که شهرداری‌ها با محوریت فرمانداری و نظارت شبکه بهداشت و درمان این طرح را اجرا و این حیوانات را شیوه‌های مختلف معدوم می‌کردند.

(بند ۱۵ ماده ۵۵ قانون شهرداری‌: جلوگیری از شیوع امراض ساریه انسانی و حیوانی واعلام اینگونه بیماری‌ها به وزارت بهداشت، دامپزشکی و شهرداری‌های مجاور هنگام بروز آنها و دور نگه داشتن بیماران مبتلا به امراض ساریه و معالجه و دفع حیواناتی که مبتلا به امراض ساریه بوده و یا بلاصاحب و مضر هستند.)

با گسترش و فعالیت سازمان‌های مردم نهاد در حوزه حمایت از حیوانات و سیل اعتراضات حامیان حیوانات و این سازمان‌ها در کل کشور به معدوم ساختن سگها، طرح اتلاف سگ‌های ولگرد متوقف گردیده و طرح جمع آوری زنده‌گیری و نگهداری از سگ‌های بلاصاحب جایگزین گردید.

طرح جمع آوری، زنده‌گیری ،عقیم سازی و نگهداری سگ‌های ولگرد بر اساس دستورالعمل اتلاف سگ‌های ولگرد و کنترل حیوانات ناقل بیماری مصوب سال ۱۳۸۷ چند سالیست که در کلان شهرها و برخی مراکز استان‌ها اجرا گردیده است که از همان آغاز طرح با انتقادات جدی سازمان‌های حمایت از حیوانات در خصوص شیوه اجرای این طرح نظیر زنده‌گیری و شرایط نگهداری و ..... مواجه گردیده است.

پس از ممنوعیت طرح اتلاف سگ‌های ولگرد و تصویب دستورالعمل جمع آوری سگ‌های بلاصاحب و کنترل حیوانات ناقل بیماری و عدم اجرای طرح پیشین اتلاف، تعداد سگ های ولگرد و بلاصاحب در سطح شهرها و روستاها افزایش یافت.

در همین راستا دستورالعمل کنترل جمعیت سگهای ولگرد که در ستاد مرکزی کنترل جمعیت حیوانات ناقل بیماری به انسان در سازمان شهرداری ها و دهیاری های کشور در بهمن ماه 87 به تصویب رسیده بود با جدیت بیشتری دنبال شد.
اهداف تهیه این دستورالعمل عبارتست ازکنترل بیماریهای قابل انتقال بین حیوان و انسان از طریق شناسایی کانون تجمع سگهای ولگرد و کنترل جمعیت آنها با انتخاب روش مناسب و ارتقای سطح آگاهی‌های عمومی درخصوص رعایت اصول بهداشتی در مواجهه با حیوانات مزاحم ( با الویت سگ‌های ولگرد ) مهمترین معضلات و مشکلات ناشی از افزایش جمعیت سگهای ولگرد شیوع بیماریهای قابل انتقال بین حیوان و انسان و افزایش آن در جمعیت دامی و انسان و انتقال بسیاری از بیماری‌ها از سگ به انسان است، پس ضرورت اجرای دستورالعمل کنترل جمعیت سگ‌های ولگرد بیش ازپیش تاکید می‌ورزد. همچنین سگهای ولگرد بعنوان یکی از عوامل اصلی حمله و گزش به انسان مطرح هستند که در موارد عدیده‌ای گزش انسان توسط سگ ( بدون انتقال بیماری ) منجر به مرگ بالاخص در اطفال می‌گردد و موجب سلب آسایش عمومی در شهرها و روستاها شده و به عنوان یکی از مهمترین عوامل آلوده‌کننده پارکها و تفرجگاه‌ها مطرح می‌باشند و به این سبب که سگها دارای قابلیت تولید مثلی بسیار بالا هستند، جمعیت سگهای ولگرد در صورت اجرا نشدن برنامه‌های کنترل و مبارزه، سریعاً افزایش یافته که مخاطرات فراوانی برای شهروندان به دنبال خواهد داشت. )

در واقع پس از ممنوعیت طرح اتلاف سگ‌های ولگرد و تصویب دستورالعمل جدید و افزایش تعداد سگ‌های ولگرد و تردد دسته جمعی و گله‌ای این سگ‌ها در سطح شهرها و معابر، اعتراضات مردمی نگهداری از سگ ها در برخی از شهرستان ها با تولیت شهرداری ها آغاز شده است که با حمایت های مردم و البته چالش هایی نیز روبرو شده است.

از ابتدای آغاز این طرح که با استقبال شهروندان روبرو گردیده بود سازمان‌های حمایت از حیوانات و برخی از حامیان حیوانات (تاکید می‌کنم برخی) به جای اینکه در کنار شهرداری‌ها قرار گرفته و در این طرح با توجه به اینکه هیچ یک از شهرداری‌ها تجربه‌ای در آن نداشتند، همکاری نمایند بنای اعتراض گرفته و از نحوه جمع آوری و شرایط نگهداری گرفته تا تغذیه و معاینه دوره‌ای و عقیم سازی انتقاد داشته و حتی پا را فراتر گذاشته و بنای توهین به شهروندان و مردمی که از لحاظ مذهبی با نگهداری سگ مشکل دارند حتی شهرداری‌ها برداشتند.

علی ای حال با تمام اعتراضات و انتقادات و کم وکاستی‌ها و بی‌تجربگی‌ها، این طرح در برخی شهرستان ها در حال انجام است و مراکز نگهداری در برخی شهرها مشغول فعالیت هستند و رضایت اکثریت شهروندان را هم با خود همراه دارند.

در پایان باید اذعان داشت در حوزه فرهنگی - اجتماعی نمی‌توان رضایت همه را به دست آورد و انجام و یا عدم انجام هر موضوعی از این دست موافقان و مخالفان خود را دارد پس آنچه حائز اهمیت است رضایت اکثریت شهروندان است.

بدون شک طرح نگهداری سگ‌های بلاصاحب در سطح شهرستان طرح نو و تازه‌ای است و شهرداری‌های حوزه شهرستان تجربه چندانی در این امر ندارند پس لازم است شهروندان عزیز، حامیان حیوانات ودستگاه‌های ذی‌ربط نظیر: محیط زیست، دامپزشکی ،بهداشت و ..... شهرداری‌ها را در این امر و برای هرچه بهتر اجرا شدن این طرح و نگهداری از این حیوانات یاری رسانند.