آسبادهای سیستان در انتظار باد موافق یونسکو

گنجینه صنعت در سرزمین بادهای ۱۲۰ روزه، ثبت جهانی می‌شود/ آسبادهای سیستان در انتظار باد موافق یونسکو

آسباد‌های سیستان یا همان آسیاب های بادی‌ یکی از عجایب صنعتی و گنجینه‌های تاریخی و صنعتی کهن دیار سیستان هستند که تلاش‌ها برای ثبت جهانی آن‌ها آغاز شده است.

بی تردید حفظ تاریخ ملموس و نا ملموس کشور و تحویل آن با کمترین تحریف و دخل و تصرف به آیندگان، یکی از اقداماتی است که برنامه ریزی در جهت اجرای صحیح آن یک ضرورت است.

کشور ما با آثار تاریخی متعدد در زمره یکی از کشور‌های صاحب تاریخ کهن و غنی محسوب می‌شود. اقوامی که هر کدام یک پیشینه تاریخی مجزا دارند و گنجیه‌ای از هنر و موسیقی و صنایع دستی و … محسوب می‌شوند، زیر بنای این ساختار غنی شده از فرهنگ و تمدن هستند.

اشعار، موسیقی، پوشاک، نوع تغذیه و سازه‌هایی که در سده‌های گذشته ساخته شده اند، همگی بیانگر ریشه دار بودن این دیار است.

در این بین استان سیستان و بلوچستان نیز یکی از مناطق تاریخی کشور محسوب می‌شود که دارای قدمت و پیشینه تاریخی قابل اعتنایی است.

وجود قلعه ها، مساجد، مدارس، قنوات، آسبادها، عمارت ها، سنگ نگاره‌ها و … همگی نشان از تمدنی کهن و با سابقه در این دیار دارند.

اما آنچه که در این ضرورت دارد، در کنار حفظ آثار تاریخی به عنوان گنجینه‌های هنری گذشتگان، ثبت تاریخی این آثار نیز از اهمیت دوچندانی برخوردار است.

در واقع به موجب قانون اساسی و قانـون مدیریـت خدمات کشوری، یکـی از وظایـف حاکمیتـی دولت جمهوری اسلامی، حفاظت از میـراث فرهنگی کشور اسـت. یکی از راه های حفاظـت از ایــن میـراث، ثبـت آثــار ارزشمند بــه لحاظ تاریخی و فرهنگی در فهرست آثار ملی و جهانی اســت.

آسباد‌های سیستان نیز یکی از عجایب صنعتی و گنجینه‌های تاریخی و صنعتی کهن دیار سیستان هستند که تلاش‌ها برای ثبت جهانی آن‌ها آغاز شده است.

درحال حاضر پرونده ثبت «آسباد‌های ایرانی» به شماره ۶۱۹۲ در فهرست پیشنهادی ایران در آثار میراث جهانی یونسکو قرار گرفته است. «آسباد» یا همان آسیاب بادی که به شهادت برخی مورخان و اساتید باستان شناسی نخستین ساخته صنعتی بشری است، قدمتی به بلندای تاریخ دارد.

آسباد‌ها از دیر باز در معیشت و تغذیه مردم اهمیت زیادی داشته‌اند و از منظر تاریخی نیز بیانگر قدمت تمدن در این دیار است.

این صنعت نمادی از ترکیب معماری سنتی با نیاز‌های زیست‌بوم و بهره‌گیری مناسب از انرژی‌های پاک به‌شمار می‌آید که از دیر باز در کهن دیار سیستان به کار گرفته شده است. در بخش‌های وسیعی از خراسان، از شمال هرات تا جنوب سیستان با بهره‌گیری از باد‌های ۱۲۰ روزه سیستان، در ایامی که با برداشت غلاتی نظیر جو و گندم مقارن است (اواخر اردیبهشت تا پایان شهریور)، آسباد‌ها به کار می‌افتند.

جالب این‌که عملکرد آسباد‌ها در گستره شرق ایران یکسان و از نظر ظاهری شبیه به هم است، اما بسته به موقعیت مکانی و شدت باد و حتی سنت‌های معماری بومی از لحاظ ظرایف معماری تفاوت‌هایی دیده می‌شود که نشان از درایت و دانش بالای ایرانیان در گذشته دور است.

با توجه به ویژگی‌های منحصربه‌فرد آسباد‌ها و خصوصیات عملکردی و زیبایی‌شناسانه، بازتعریف، مرمت، معرفی و در نهایت هموار ساختن مسیر در جهت ثبت آن‌ها در فهرست میراث جهانی اهمیت بسیار پیدا می‌کند.

جا دارد مسئولان استان‌ در بازسازی این سازه‌های تاریخی، جلوگیری از تخریب و فرسایش و فراهم نمودن زمینه برای ثبت جهانی این گنجینه های ارزشمند و یادگاران کهن این سرزمین عزمی جدی داشته باشند تا با ثبت جهانی این صنعت، هنر معماری و صنعت ایرانیان بار دیگر زبانزد جهانیان گردد.