ظرفیت های اجتماعی اماکن مذهبی

وحید حاج سعیدی در یادداشتی نوشت: در کشور ما اماکن مذهبی به ویژه مسجد از دیر باز در تعاملات اجتماعی نقش بسیار مهمی داشته و دارند و در مقولات ارتباطات اجتماعی و تقویت روحیه همبستگی در جامعه نقش بسزایی دارند. این اماکن مقدس به افراد فرصتی می‌دهند تا با یکدیگر دیدار کنند، تجربه‌های مذهبی و فرهنگی و حتی اقتصادی خود را به اشتراک بگذارند و در کنار هم به رفع نیازهای اجتماعی بپردازند. علاوه بر این، مسجد می‌تواند محلی برای برگزاری فعالیت‌های خیریه، آموزشی، فرهنگی، ورزشی و اقتصادی باشد که به تقویت پیوندهای اجتماعی و ایجاد حس مسئولیت‌پذیری در میان افراد کمک می‌کند.

تقدس و معنویت مسجد نیز همواره باعث شده تا نگاه ها به این خانه امن، فارغ از هیاهوهای سیاسی، قومیتی، جناحی و ... در مسیر ترویج ارزش ها و فعالیت های مثبت باشد.

مسجد در دین مبین اسلام تنها ماوا و پناهگاهی برای عبادت پروردگار نیست و قرن‌ها آموزشگاه مهم مسلمانان و جایگاهی برای فراگیری علوم، معارف، اخلاق و فرهنگ بوده است .پس از رحلت پیامبر اعظم (صل‌الله‌علیه‌و‌آله) نیز مسجد از نظر علمی و فرهنگی موقعیت ویژه‌ای یافت و دانشجویان و پژوهشگران و دانشمندان، در سطح‌های مختلف، از آن استفاده می‌کردند و بسیاری از مباحث علمی و فرهنگی در همین مکان صورت می‌گرفت.

در کشور ما نیز مساجد از دیر باز دارای جایگاه معنوی و ارزشی خاصی بودند و حتی بسیاری از افرادی که میانه خوبی با دین نداشته و ندارند، حفظ حرمت مساجد را بر خود واجب می‌دانند.

یکی از ابتکارات مهمّ امام بزرگوار ما، همین بود که از اوّل انقلاب مساجد را محور قرار داد و بسیاری از امور بر محوریت مساجد پیش رفت.

حضرت امام خمینی (رحمة‌الله‌علیه) بنیانگذار انقلاب فرمودند: «مساجد سنگر است، سنگرها را حفظ کنید». بدون شک تعبیر امام از سنگر سنگر نظامی نیست و منظور، سنگر عقیدتی و فرهنگی است. مسجد باید خوراک فکری متناسب مسجد مهم‌ترین پایگاه مدیریت فرهنگی، دینی و تربیتی در نظام جمهوری اسلامی ایران است. اما باید پذیرفت در سال اخیر با توجه به تغییرات اساسی که در اقلیم و جغرافیای اجتماعی کشور صورت گرفته است، باید نسبت به استفاده از ظرفیت بزرگ از راهبرد های جدید بهره جست. در این مسیر مخاطب‌شناسی، روش‌شناسی تربیتی، رعایت ظرفیت‌های زمانی و حوصله‌ی مخاطبان و مدیریت فرهنگی از مهم‌ترین موردهایی است که باید به آن‌ها توجه شود.

رهبر معظم انقلاب نیز در خصوص کارکردهای چند گانه مسجد معتقد است: پدید آوردن هویتی به نام مسجد، نخست در قبا و سپس در مدینه، در شمار زیباترین و پرمغزترین ابتکارهای اسلام در آغاز تشکیل جامعه‌ی اسلامی است: خانه‌ی خدا و خانه‌ی مردم؛ خلوت اُنس با خدا و جلوت حشر با مردم، کانون ذکر و معراج معنوی و عرصه‌ی علم و جهاد و تدبیر دنیوی؛ جایگاه عبادت و پایگاه سیاست، دوگانه‌های به هم‌پیوسته‌ئی است که تصویر مسجد اسلامی و فاصله‌ی آن با عبادتگاه‌های رائج ادیان دیگر را نمایان میسازد. در مسجد اسلامی، شور و بهجت عبادت خالص با نشاط زندگی پاک و خردمندانه و سالم، در هم می‌آمیزد و فرد و جامعه را به طراز اسلامی آن نزدیک می‌کند. مسجد، مظهر آمیختگی دنیا و آخرت و پیوستگی فرد و جامعه در دیدگاه و اندیشه‌ی مکتب اسلام است.

فلذا شایسته است در چنین شرایطی که فضای مجازی و غیر مجازی ارزش های خانواده و اجتماع را هدف قرار داده اند تا جایی که واژگان مقدسی مثل خانواده، ناموس، مادر و ... هم از گزند حملات آنان در امان نیست، استفاده از ظرفیت فرهنگی، اجتماعی، علمی، ورزشی، آموزشی و پژوهشی مساجد در کنار کارکردهای دینی مسجد می‌تواند به عنوان یک راهبرد دارای احتارم مورد توجه هیات امنای مساجد قرار بگیرد. بپذیریم برگزاری کلاس های ورزشی، آموزشی، اخلاقی، فرهنگی و هنری نه تنها منافاتی با کارکد مساجد ندارند، بلکه باعث گرایش جوانان به سمت و سوی حلقه گمشده در جامعه یعنی اخلاق – غایت دین- خواهد شد.