اشتغالزایی با رویکرد اقتصاد بومی/ به قلم مهدی مرعشی شهردار سنگدوین

بیکاری در دنیا یک مشکل اقتصادی اساسی است و تقریباً همه کشورهای دنیا با این چالش بزرگ مواجه اند. معنا و مفهوم بیکاری نیز در تمام دنیا تقریباً یکسان است و به افراد( دارای تخصص یا فاقد تخصص) که آماده ورود به بازار کار و کسب درآمد هستند، اما استخدام نمی‌شوند و شغلی نمی‌یابند، واژه بیکار اطلاق می‌شود. اندازه‌گیری تعداد افراد بیکار در هر لحظه و در کشورهای مختلف، آن هم در زمان‌های خاص، متفاوت است و گاه این آمار برای کنترل شرایط جامعه توسط نهادهای مختلف دستخوش تغییرات می‌شوند.

با این وجود باید اذعان داشت بیکاری، تنها یک معضل اقتصادی صرف نیست و آثار و تبعات منفی و اسیب های اجتماعی این پدیده در همه لایه های جامعه به وضوح دیده می‌شود.

به منظور کنترل نرخ بیکاری همه ساله در اکثر کشور های دنیا حتی در کشور خودمان تلاش ها و برنامه های متعددی برای کاهش میزان بیکاری و ایجاد اشتغال صورت می‌گیرد اما با توجه به شرایط پیچیده اقتصادی و غیر اقتصادی و بروز حوادث غیر مترقبه ( نظیر بیماری، جنگ، خشکسالی، و ...) کاهش نرخ بیکاری با چالش های بسیاری همراه است.

در چنین شرایطی که دولت ها در این امر موفق ظاهر نمی‌شوند، رها سازی ایجاد اشتغال از بدنه دولت یکی از راهکارهای دم دست و اجرایی در ایجاد اشتغال و کنترل نرخ بیکاری است و شاید بتوان واژه اقتصاد بومی را در این رهیافت جایگزین اقتصاد دولتی کرد.

کشور ما به لحاظ دارا بودن شرایط خاص اقلیمی، تاریخی، فرهنگی و ... اقتصاد بومی جایگاه قابل اعتنایی دارد و در بسیاری از استان های کشور شرایط، امکانات، موقعیت، فرهنگ و در یک کلام زیر ساخت های لازم برای ایجاد مشاغل جدید، پایدار و حتی بین المللی فراهم است.

جالب اینکه به کارگیری این موقعیت ها در بسیاری موارد حتی نیازی به وام و آموزش هم ندارد و ایجاد اشتغال خانوادگی و زودبازده با کمترین سرمایه گذاری میسر است.

ماحصل این نگاه ایجاد روستا ها و مناطقی است که به عنوان «روستا یا منطقه بدون بیکار» شناخته می‌شوند!

روستای محمد آباد کتول در استان گلستان یکی از روستاهای تقریباً بدون بیکار در استان گلستان است که با برنامه ریزی اهالی و اعضای شورای روستا توفیقات متعددی در راستای ایجاد اشتغال پایدار در تمام فصول سال شده است.

برنامه ریزی و کسب مشاوره در استفاده از ظرفیت گردشگران، راز این رهیافت اقتصادی بومی است و در حال حاضر گردشگری طبیعی، گردشگری غذایی، گردشگری اقوام( موسیقی، صنایع دستی و البسه سنتی) پایه ایجاد اشتغال در این روستا شده و همه ساله هزاران گردشگر و مسافر در مسیر عزیمت به روستا ها و مناطق ییلاقی این منطقه، چرخ اقتصاد این روستا را به خوبی به حرکت می‌آورند و با خرید انواع غذاهای سنتی و چاشنی های غذایی محلی، صنایع دستی، عکس برداری با البسه سنتی و ... گردش مالی مناسبی ایجاد می‌کنند.

از مزیت های اقتصاد بومی می‌توان به هزینه کم جهت سرمایه گذاری و عدم نیاز آموزش های گسترده و پیچیده اشاره کرد. در حقیقت مشاوره درست و راهنمایی افراد در شناسایی ظرفیت ها و توانمندی ها راز موفقیت در ایجاد اشتغال بومی و خرد است. این دست اقتصاد که امکان اجرای آن در بسیاری از شهر های کوچک و روستا ها به راحتی امکان پذیر است در قالب طرح هایی مثل تولید صنایع دستی، اغذیه سنتی و بومی، پرورش گل و گیاه خانگی، پرورش قارچ، تولید فرآورده‌ های میوه‌ ای، پرورش ماهی در آب بندان های کوچک یا حتی حوض های خانگی، بومگردی با رویکرد سنتی، تولید انواع آرد، کارگاه‌ های خیاطی یا قالی بافی و ... دیده می‌شوند.

هر چند در در حال حاضر عده کثیری در روستا ها صاحبان چنین مشاغلی هستند اما به دلایلی متعدد اقتصادی و فرهنگی و اجتماعی میزان درآمد یا تعداد نیروهای به کار گرفته شده بسیار اندک است و با وجود اشتغال عده ای، سایرین مجبور به مهاجرت از روستا یا روی آوردن به مشاغل کاذب هستند. چاره کار در این شرایط دعوت از مشاوران اقتصادی و شناسایی ظرفیت های روستا و تغییر رویکرد در دامداری و یا کشاورزی و به دیگر زبان «نوزایی در مشاغل موجود» است.

گذار از اقتصاد سنتی و دستیابی به توسعه پایدار همواره با مقاومت جامعه سنتی همراه است. دعوت از مشاوران دلسوز در حوزه های مختلف اقتصادی، کشاورزی، دامداری، ماهیگیری، صنایع دستی، گردشگری نوین و ... می‌تواند به عنوان یک راهکار عملیاتی ذائقه اهالی را در کسب درآمد تغییر دهد و افق های نوینی را در برابر چشمان اهالی بگشاید.

رهیافت ایجاد مشاغل خرد با کمترین سرمایه، بدون نیاز به وام های کلان و آموزش های طولانی و پیچیده، راز توسعه پایدار در اقتصاد بومی است که تنها نیاز به همدلی و پذیرش توصیه های مشاوران دلسوز را دارد.