تیر خلاص شبکه های اجتماعی به پیکر نحیف یار مهربان/ ما فاتحه کتاب خواندیم!

وحید حاج سعیدی در یادداشتی نوشت: هویت و تاریخ همه تمدن های پیشرفته و غنی وابسته به کتاب و نگارش بوده است. کتابخوانی زمینه ساز فرهنگ‌ است و با کتاب تمدن ها ریشه می‌دوانند. دین اسلام نیز با ندای «خواندن» از سوی خداوند به پیامبر وحی شد و در همین فرهنگ مقدس است که خداوند به قلم سوگند یاد می‌کند و معجزه‌ آخرین فرستاده‌اش را یک کتاب قرار داده‌ است.

با وجود نقش و جایگاه مستحکم کتاب و کتابخوانی در گسترش دانش و فرهنگ، امروزه شاهد بی مهری و بی توجهی عمیقی نسبت به کتاب هستیم تا جایی که تیراژ برخی کتابها به سیصد جلد و کمتر نزول پیدا کرده است.

کتابخوانی نیز به تبع این بی مهر مهری به یار مهربان، به کمترین میزان خود رسیده است و با این وجود که سرانه واقعی مطالعه هم در کشور چندان مشخص نیست و نحوه محاسبه آن نیز در هاله ای از ابهام است، می‌توان حدس زد که سرانه واقعی مطالعه کتاب در کشور عددی جزئی و ناچیز است.

هر چند عده ای سیر افاق و انفس در فضا مجازی یا حتی قرائت قران و کتب ادعیه را در زمره مطالعه محسوب می‌کنند ولی باید بپذیریم این مدل نگرش تنها پاک کردن صورت مساله است و بدون تعارف بپذیریم آمار نشر، تیراژ و کتابخوان های مملکت به شدت کاهش پیدا کرده و دچار رکود بی سابقه ای شده است. دلایل متعددی نظیر افزایش قیمت کاغذ و ملزومات چاپ و نشر، عدم تمایل ناشران به عقد قرارداد با نویسندگان، انتشار کتاب های بی محتوا، کپی پیست بودن برخی کتابها، ورود برخی بی تجربه ها و سلبریتی ها به عرصه نویسندگی، بی انگیزگی نویسندگان به نوشتن به دلیل فقدان منافع مادی و معنوی، رکود فروش کتاب، شتاب ناشی از صنعتی شدن جوامع، کاهش درآمد مردم و ... در بروز این روند شماره می‌شوند ولی بی تردید افزایش قیمت کتاب، همزمان با گسترش شبکه های مجازی را می‌توان از مهم ترین و اصلی ترین دلیل بی مهری به یار مهربان در عصر دهکده جهانی قلمداد کرد.

فضای مجازی به سبب جذابیت در استفاده از جلوه های بصری و امکان ارجاع دادن افراد به صفحات مشابه از جذابیت های منحصر به فردی برخوردار است تیر خلاص را به پیکر نحیف یار مهربان شلیک کرد ولی همین امکان ارجاع به صفحات مشابه از عوامل تشتت فکری محسوب می‌شوند و تمرکز خواننده را به شدت کاهش می‌دهد. از سویی تحمیل مطالب به خواننده باعث می‌شود فرد در یک حباب اطلاعاتی گسترده قرار بگیرد که ماحصل گشت و گذار در این مزرعه اطلاعاتی تنها 20 درصد برداشت است و مابقی هدر رفت زمان و انرژی است. با این وجود فضای مجازی و شبکه های مجازی جای کتاب و کتابخانه ها را اشغال کرده اند و گسترش و محبوبیت شبکه‌های اجتماعی در سال‌های اخیر باعث شده است که بسیاری از مردم اوقات زیادی از شبانه‌روز را در این شبکه‌ها بگذرانند تا جایی که کتابخوان ها در مترو و اتوبوس و مطب پزشک با ترس و لرز و احتیاط کتاب از جیب شان خارج می‌سازند و مطالعه می‌کنند!

بپذیریم بنیان های ترویج کتاب و کتابخوانی از پای بست دچار سستی ناگواری شده و نیازمند باز تعریف و مرمت دوباره و چند باره دارند. هر چند اقدامات کوتاه مدت و میان مدتی نظیر برگزرای جشن های امضاء، برنامه کتاب باز، مسابقات کتابخوانی و ... در سطح کشور اجرایی شده اند ولی باید اذعان داشت یاری به یار مهربان نیازمند عزم جدی و ملی است و رقابت با رقبایی چون شبکه های اجتماعی، باز یهای رایانه ای و سایت های اطلاعاتی و ... بسیار سخت و زمان بر بوده و نیازمند برنامه ریزی جدی و غیر نمایشی است.