کمالانی دیگر: نگاهی به نخستین جشنواره‌ی فرهنگی و هنریِ کُندِسوی فاضل‌آباد

الف) آغازه:

عصرِ شنبه (۲۲دی‌ماهِ ۱۴۰۳) شهرِ کوچکِ فاضل‌آباد از بخشِ کمالانِ شهرستانِ علی‌آبادِ کتول، شاهدِ یکی از جشنواره‌های مهم بود که به لحاظِ کیفی و کمّی در منطقه‌ی ما تاثیرگزار و کم‌نظیر هم برگزار شد.

نه‌تنها حدود هزار صندلی داخل و بیرون سالن تا آخر برنامه خالی نماند بلکه خیلی از علاقه‌مندان ایستاده و بیرونِ سالن از طریق ویدئو پروژکتور برنامه‌ها را دنبال می‌کردند.

در این مراسم از خوشامدگوییِ مهندس کمیل واعظی(شهردار و دبیرِ جشنواره) تا گزارشِ سیدمهدی حکیمی(عضو و سخنگوی شورای اسلامی) و از عملکردِ شورا و شهرداری گرفته تا سخنرانیِ دکتر رحمت‌اله نوروزی( نماینده‌ی سه‌دوره‌ی مجلسِ شورای اسلامی) درباره‌ی قابلیت‌های منطقه و... به حاضرین، مختصر و مفید، از منطقه و البته درباره‌ی میوه‌ی جنگلیِ کُندِس(=کُندیس، کُندُس: ازگیلِ وحشی) و نیز از کُندِسو(=کُندیسُو، کُندُسو: شیره یا همان ترشیِ ازگیلِ وحشی) اطلاعات خوبی ارائه شد.

ب) اقبال واحدی:

اما حضور و اجرای پرانرژیِ مجریِ توانمند و محبوبِ کشوی، سیدمحمدعلی واحدی بُدلا ( با نامِ هنریِ اقبالِ واحدی در برنامه‌ی صبح به‌خیر ایرانِ شبکه‌ی ۱سیما و ...) بخصوص خبررسانی از حضورشان در جشنواره با مصاحبه‌ی سیمای ملی و نیز حضور این مهمان ویژه در آیینِ تِرشی‌پلو و کُندِسوپَزانِ روستای محمدآبادِ کتول و البته شرکت در مراسمِ درختِ کُندِسکاریِ دبستانِ شهید درویش‌محمدیِ روستای رحمت‌آباد به یادِ پدرانِ آسمانی در آستانه‌ی تولدِ حضرت علی(ع) و روز پدر و همچنین بازدید از روستای کوهستانیِ و سنّتیِ چِلی و لوکال باعث تبلیغِ بیشترِ جشنواره و حضور حدّاکثریِ مردم بخصوص جوانان و خانواده‌ها شد. ایشان قبلاً هم در برنامه‌ی رامبد جوان به زیباییِ ارتفاعاتِ کتول اشاره‌ی مهمی کرده و در جشنواره‌ی پنبه‌ی گرگان هم طیِ مصاحبه‌ای دوستانه با اینجانب منطقه‌ی کتول را زیباترین جای متنوعِ جغرافیایی و فرهنگی نامیده بود.

ج)خشایار اعتمادی:

حضور در ییلاق خلیندر و الستان و مصاحبه‌ی دوستانه‌ی قبل از جشنواره‌ی فرزندِ فاضل‌آباد، خشایار اعتمادی(خنیاگرِ برجسته‌ی موسیقی و صاحبِ نخستین آلبومِ پاپ پس از انقلاب که جوانان در گذشته با اثر دلشوره بیشتر با ایشان آشنا شدند) و اجرای روی سِن بعدِ سال‌ها نیز جذابیتِ خاصی داشت، ضمن اینکه ایشان برای پیشکسوت‌ها زنده شدنِ خاطراتِ خوبی بود که منطقه از خانواده‌ی خوبِ ایشان بخصوص مرحوم پدرشان زنده‌یاد داریوش اعتمادی داشتند تا جایی که وی از طرف خود و خانواده برای تبدیلِ خانه‌باغِ پدری به سرای شهرداری هم ابرازِ خشنودی کردند.

اعتمادی در بازدید از شهرِ فاضل‌آباد، دهنه‌ی محمدآبادِ کتول گفتند که طبیعتِ این منطقه در روحیاتِ ایشان تاثیراتِ اصلی را داشته است.

د)دیگر هنرمندان و گروه‌های موسیقی:

جشنواره‌ی کُندِسو کم از یک همایشِ خوبِ موسیقی نداشت، به‌طوری که خواننده‌ی محبوب و مردمیِ منطقه: رحمان عرب‌عامری(خنیاگرِ برجسته‌ی موسیقیِ پاپ) که حتی در اوجِ شهرتِ این‌همه‌سال‌ همیشه برنامه‌های فرهنگی و هنریِ منطقه‌ی کتول را در اولویتِ اجراهای خود قرار داده، در این جشنواره هم شور و هیجانِ خاصی دربینِ همشهریان ایجاد کرد.

گروهِ موسیقیِ مقامی و آیینیِ نجوای کتول به سرپرستیِ محمدرضا برزگر(پژوهشگر، مولّف و نوازنده‌ی دوتارِ کتولی)، گروهِ موسیقیِ مقامی_محلّی خورشیدِ خراسان به سرپرستیِ مهرداد بخشی(خنیاگرِ موسیقی از خراسانِ رضوی)، گروهِ موسیقیِ کتولیِ تنبورانِ الستان به سرپرستیِ حسن دنکوب(نوازنده‌ی دوتار)، اجرای موسیقیِ پاپ با اجرای اسماعیل درخشان(معروف به اسی، خواننده‌ی پاپِ فارسی و سیستانی)، دف‌نوازیِ هنرجویانِ آموزشگاهِ موسیقیِ نسیمِ آوا به سرپرستیِ نصیبه ملاشاهی(نوازنده‌ی دف و تنبک) و همچنین اجرای شعرِ کندسو، بیدخوانی و شَباشِ کتولیِ پُرهیجانِ سیدمطلب حسینی(خواننده‌ی کتولیِ سریالِ پایتخت) از جلوه‌های زیبا برای معرفیِ بخش‌هایی از قابلیت‌های اقوامِ کمالانی و کشوری بودند.

ه) دیگر بخش‌های جشنواره:

هربخشی از این جشنواره تلاش شده بود به بهترین وجه و البته تا جای ممکن از بزرگوارانِ منطقه و شهرستان استفاده شود؛ مثلاً قرائتِ قرآنِ مجید با صدای آسمانیِ قاریِ کشوریِ منطقه، محمد تجری و مجریِ خوبِ جشنواره هم علیرضا ساوری و نیز تیم صدا با مدیریتِ سیداحمد ادهمی و البته تندیس‌های جذاب و تقدیرنامه و بروشورِ معرفی محصولِ کُندِسو و شناختِ کلیِ کمالان همگی دست به دستِ هم داد تا جشنواره‌ای ماندگار به مردم هدیه شود.

حدودِ ۴۰ غرفه‌ی بانوان که مبنای کارشان از هنرهای دستی گرفته تا خوراکی‌ها بیشتر محصولاتِ محلّیِ اقوامِ عزیزِ بخشِ کمالان بوده که با هدفِ معرفیِ توانمندی‌های بانوانِ هنرمند و کارآفرین منطقه و نیز تشویقِ اشتغال‌زایی برپا شد، که حتی شرکتِ این مشاغل در انتهای سالنِ جشنواره هم بدون پرداختِ هیچ هزینه‌ای بود تا بانوانِ هنرمندِ کمالان بیشتر تشویق شوند تا موضوعِ بازارچه‌ی محلّی را که شهردار و شورا وعده‌دادند،استقبال و پیگیری کنند. این قسمتِ برنامه‌ هم با همکاریِ جمعی از بانوانِ فعالِ اجتماعیِ کمالان(فعلاً معروف به گروهِ گلریزان) و کمکِ سیداحیا میردیلمی و البته نظارت،حمایت و هدایتِ شهرداری انجام شد که نقش دخترانِ نونهال با لباس‌های محلّیِ قومیت‌شان چشمگیر و جالب بود و در کل این جشنواره، پیام و نقشِ اجتماعی، فرهنگی و هنریِ برجسته‌ای داشت.این فعالان قبل از جشنواره در دیدارهایی با نخبگان و مسوولانی از استان و منطقه هم راهنمایی و تجربیاتِ خوبی را کسب کرده بودند.

و صد البته از بخش‌های خوشمزه‌ی کُندِس و کُندِسُو که بگذریم، می‌رسیم به قسمتِ بامزه‌ی استندآپ‌کمدیِ روح‌اله بختیاری. همانطور که چند وقتی‌ست از طریقِ رسانه‌های حقیقی و مجازی می‌بینید فضای بازتری در کشور برای طنز و هزل به وجود آمده تا لبخندِ بیشتری بر صورتِ مردم نقش بندد.

از شوهای مهران مدیری و حامد آهنگی با کمکِ بخصوص نعمیه نظام‌دوست و ... بگیر تا حسن ریوندی و نقش ننه‌زبل و البته عمو رشید و... به نظر می‌رسد مثل ادبیات کهن برای طنزها فضای وسیع‌تری باز شده که ایشان هم با توجه به شناختی که از منطقه دارد، نسبت به اجراهای گذشته‌شان فضای شادمانه‌ی بیشتری را برای جمع ایجاد کرد که واقعاً هم از مسوولان تا عمومِ حاضران خیلی خندیدند و لحظاتی را شادتر گذراندند.

و) چرا کُندِس و کُندِسو؟

آنچه در کشور به ازگیلِ وحشی معروف است در جاهای مختلف شمال با نگارش و تلفظ‌های متنوع ولی شبیه به هم کاربرد دارد مثل کُنوس و کُنِس در بخش‌هایی از مازندران و گیلان، ولی در کتول به این میوه‌ی پاییزه‌ی جنگلی: "کُندِس، کُندُس و کُندیس" می‌گویند که چون شنیده بودیم در کتابِ کهنِ علومِ طبیعیِ نُزهَت‌نامه‌ی علایی (قرن ۵ و ۶ قمری) به شکلِ "کندس" به کار رفته و نیز با مراجعه به لغت‌نامه‌ی کتولیِ معتبر همان املا و تلفظِ "کُندِس" مبنا قرار داده شد، وگرنه در محله‌ و بینِ خانواده‌ی اینجانب البته تلفظِ " کُندُس kondos " به کار برده می‌شود که برمی‌گردد به موضوع تَه‌لهجه‌های گویشی و همگی هم درست و پرکاربرد است.

در گویشِ کهن و اصیلِ کتولی مثلِ خیلی از اقوامِ ایرانی هم واژه‌ی " آب " به شکلِ " اُ / O " تلفظ می‌شود و در گویشِ منطقه به شیره یا همان ترشیِ کندس هم "کُندِسوُ " می‌گویند،(و البته کُندیسو و کُندُسو گفته می‌شود) پس " کُندِسو kondeso " می‌شود: کُندِس+اُ یعنی "آبِ کُندِس، که همان شیره یا ترشیِ ازگیلِ وحشی است.

اما چرا کُندِسو بجای خودِ کُندِس به عنوانِ بِرَند پیشنهاد و انتخاب شد!؟ چون اول اینکه خودِ کندس فقط اواخر پاییز در جنگل‌ها هست و خیلی هم بازارِ خرید و فروشِ داغی ندارد و نوعِ پیوندیِ آن در بازارِ کشوری رایج است ولی کُندِسو هم محصولِ این میوه است که ارزشِ طبّی و فروشِ خیلی خوبی دارد و البته به شکلِ شربت در تابستان بخصوص برای کاهشِ حرارتِ بدن استفاده‌ی خوبی دارد، و حالا اینکه واژه‌ی کُندِسو (یا کُندُسو و کُندیسو) را جایی غیر از کتول و حتی در جاهای دیگرِ شمال نه‌تنها کمتر شنیدیم بلکه این شیوه‌ی تهیه و استفاده هم بیشتر در کتولِ گلستان استفاده‌ی عمومی دارد.

جشنواره‌ی کُندِسو را با توجه به توضیحاتی که داده شد، در هر تاریخی می‌شود برگزار کرد ولی اگر فرض کنیم بخاطر تغییرِ زمانی تقویمِ قمری، آیین‌های خاصِ مذهبی مثلاً ماهِ مبارکِ رمضان یا ماهِ شریفِ محرّم و صفر در فصلِ کُندِس یعنی اواسط و اواخرِ پاییز واقع شود، دیگر امکانِ اجرای جشنواره برای برگزارکننده‌های آینده نخواهدبود.

ز) چرا فاضل آباد؟

همانطور که آقای واحدیِ عزیز هم در برنامه‌های تلویزیونی و مصاحبه‌ی دوستانه گفتند، به دلایلی از جمله‌ی تنوع قومیتی و جغرافیایی و به تبعِ آن فرهنگ و هنرهای جذاب در یک منطقه‌ی کوچک و نیز نزدیکیِ صحرا و دشت و کوه بخصوص ۱۶روستا در دهنه‌ی کتول که ۱۴تا در دلِ کوه و جنگل قرار گرفته‌اند و البته کُندِس و کُندِسو خوشبختانه همه‌جای جنگل‌های کتول به‌ویژه در این ییلاق‌ها به فراوانی هم هست و از طرفی در بخش مرکزیِ شهرستان هم نه‌تنها از آیین باشکوه روزِ علی‌آبادِ کتول تا جشنواره‌های مختلف از جمله هشت جشنواره‌ی موسیقی گرفته خوشبختانه در اجرای آیین‌ها کم نگذاشتند، بخصوص که این روزها شهرداریِ شهرستان با کمکِ نخبگان و اداره‌ی فرهنگ و ارشادِ اسلامی و... با مدیریتِ مهندس ابوذر اسفندیاری‌پور در تدارکِ پنجمین جشنواره‌ی موسیقیِ مقامیِ کتولی می‌باشند، از طرفی بعید می‌دانم که حتی شهرستان هم سالنی به بزرگی در فضای شهری مناسب با قابلیت آن‌همه صندلی برای نشستن و نیز پارکنیگ بزرگ و با فاصله‌ی مناسب از جاده‌ی اصلی مثل هتلِ نقشِ جهانِ فاضل آبادِ بخشِ کمالان را داشته باشد، و نیز شهردار و شورای شهر فاضل آباد به این جشنواره مشتاق‌تر بودند.

ح) بماند به یادگار:

شهرداری فاضل‌آباد بخصوص مهندس کمیل واعظی در این چندسال ثابت کرده با شیوه‌ی آهسته و پیوسته به اجرای آیین‌های فرهنگی و هنری در هرمناسبتی تاکید فراوان دارد به طوری که چندسال پیش برای اولین بار در چارچوب قانون و هنجارها آیین‌های مردمیِ شبِ چله(=یلدا) و بهاره بخصوص نوروزخوانی و چَکه‌سِماع را در سطح کیفی بالایی به تنهایی و بدون کمک هیچ نهاد و اسپانسری اجرا کرده است.

و نیز در مراسمِ محرمِ گذشته حتی خودشان اجرای مراسمِ " یا عباس " و سوک‌خوانی را در بین مردم اجرا کردند و البته با ایجادِ ایستگاه‌های نذری و صلواتی و موکبِ مناسب، بینِ جوان‌ها شوق و ذوقِ بیشتر و جالبی برای شرکت در آیین‌های مختلف به وجود آورده‌اند. و حالا هم با کمکِ همکارانشان و جمعی از نخبگانِ مردمی و تشویقِ رجال و حمایتِ معنویِ دفترِ امورِ شهریِ استانداری، نماینده‌ی مجلس، رئیس‌دفترِ نماینده‌ی ولیِ‌فقیهِ استان،فرمانداری، رسانه‌ها، شورای اسلامی و ...موفق به ثبتِ باشکوهِ آیینِ کُندِسو شدند، به‌طوری که مردمِ راضی از جشنواره می‌پرسیدند که: "آیا سالِ بعدی هم جشنواره‌ی کُندِسو برگزار خواهد شد!؟"

☆

کمالان، ۱بهمنِ ۱۴۰۳

#عباس_فرهادی_لوکال